POCZĄTKI RADIA
Radio Klang przestało nadawać 25 marca 2023 roku. Nie wyemitujemy już kolejnych słów, ale możemy je pozostawić tutaj. Czujemy potrzebę spisania własnej historii. Wyrycia jej na elektrycznym pniu, pośród plątaniny chmur i danych. Jesteśmy dumni z naszej inicjatywy i tego jak rozświetlała ogólnoświatowy eter swoją niepowtarzalną radością. Wierzyliśmy mocno w sprawczość Klanga, powołanego wspólnymi siłami do życia. Chcieliśmy zmieniać rzeczywistość! I ufaliśmy, że dokonamy tego poprzez rozmowę, sztukę dźwiękową, ciągłe uwrażliwienie na kulturę wypowiedzi, plastyczność języka. Klang pozostaje symbolem i pochwałą pomysłowości oraz kreatywności wszelkich twórców rozgłośni. W jego czułym uchu skumulowały się nasze marzenia. I nie boimy się ich utopijności. Przez prawie 3 lata dowiedliśmy, że ich realizacja miała znaczenie. Ale zacznijmy od początku. W wakacje 2020 roku Paulina odbiera telefon od Łukasza Glińskiego, który prowadzi wraz z Mirkiem Sobczakiem Galerię Sztuki Muzycznej i Obrazu w Chorzowie. W słuchawce słychać było opowieść o studiu radiowym w Chorzowskim Centrum Kultury. “Załóżcie radio! Studio czeka na was”.
Jego słowa dopełniły dojrzewające w Weronice i Paulinie marzenie. Od 2018 roku nadawały co tydzień dla krakowskiego Ujot.fm swoją eksperymentalną audycję “PĘPĘPĘ” i żartując, opowiadały sobie jak wspaniale byłoby mieć własne radio, siedzibę i olbrzymi neon, który oświetlałby ulice miasta, zapraszał ludzi do rozmów. Już wtedy czuły magię studia, które pozwalało przenieść się do alternatywnego, intymnego świata. Umożliwiało mikrofonowe słowotwórstwo, wciąż dawało wyzwanie. Był to czas kształtowania się ich odwagi, zawierzania sobie i wspierania w dźwięko-pomysłach. Już wtedy próbowały swoich sił w warszawskim, internetowym Radiu Kapitał, przypatrując się także systemowi zdalnego nadawania i budowaniu radiowej społeczności. To tam nabierały doświadczenia, uczyły się swobody wypowiedzi, by stworzyć własną inicjatywę. Nie spodziewały się, że za rok zaproszą jako prowadzące Darka Pietraszewskiego i Łukaszkę Staszkiewicz z Radia Kapitał, Jakuba Gucika z JazzKultury, Agnieszkę Szwajgier z Radia 357 na spotkanie “Radioporozumienie” o kondycji rozgłośni internetowych.
Ale wróćmy do początku. W końcu doszło do spotkania z dyrektorem Chorzowskiego Centrum Kultury, Tomkiem Ignalskim i Basią Golasińską, którzy zaufali szalonemu pomysłowi na powstanie Radia Klang i pomimo nagłej pandemii Covid19, zdecydowali się na wsparcie projektu radio-utopii. Zaczęły się wstępne, radosne prace i budowanie strony merytorycznej projektu. Weronika i Paulina zaczęły rozglądać się za ekipą klangową i tak natrafiając na starego znajomego Weroniki, Bastka Łąkasa postanowiły od razu się z nim skontaktować. Rozentuzjazmowane wypowiedziały to na głos. “Zakładamy radio, wchodzisz w to?”. Odpowiedź technicznego mastera była jednoznaczna.
“Ja, to kiedy się widzimy?”
OTWARCIE ROZGŁOŚNI
No i stało się! Już pod koniec 2020 roku pełni pomysłów i nowych perspektyw spotykaliśmy się regularnie w Chorzowskim Centrum Kultury jako pierwsi Klangianie – Weronika, Paulina i Bastek. Windą trzeba było wjechać na samą górę, potem jeszcze parę schodów i voila! Studio radiowe było otwarte. Dzień w dzień szykowaliśmy ramówkę, uczyliśmy się obsługi programu emisyjnego Airtime, pisaliśmy instrukcję dla twórców, sprawdzaliśmy sprzęt i kombinowaliśmy również jak nadawać zdalnie, z domu. Już wtedy mieliśmy sporo zgromadzonej muzyki. Otaczała nas gąbczasta studyjna wytłoczka, kabloza i cztery mikrofony. Potem przyszedł baner z logiem radia na ścianę, nastąpił proces udomowienia radiowego studia. Uczyłyśmy się używać miksera, co było największym wyzwaniem. Próbowałyśmy zrozumieć technologię dzięki olbrzymiej wiedzy Bastka. Był to także czas docierania się jako osobne charaktery, buzujące głowo-czoła. Bastek opracował cały system i uczył nas podstaw, szukaliśmy porozumienia.
Potem otworzył się nabór. Po godzinach w studiu, z podekscytowaniem przesłuchiwałyśmy zgłoszenia do radia i właśnie wtedy, powoli tworzyła się radiowa wspólnota. Był to czas intensywny, pełen nowości. Budowaliśmy coś swojego i już wtedy mocno klangowego. Od początku chodziło nam przecież o “robotykę dźwiękowo-słowną”, czyli poszanowanie dla różnorodności kulturalnej, eksperymentu i wolności słowa. Szukałyśmy ciekawych pomysłów, dyskutowałyśmy o kształcie rozgłośni. “Klang” (“dźwięk”) – który przybył z głowy Weroniki – był śląskim słowem i niemalże od razu wrósł w nasze uszy. Słowo zasłyszała w rodzinnym domu. Odnosiło się ono do dźwięku szczekającego psa (“posłuchej jaki nosz pies mo fajny klang”). Klang stał się więc dźwięczącym fundamentem, a później korzeniem tożsamości radiowej, pretekstem do traktowania go plastycznie. Interesowały nas neologizmy, swoboda mówienia, świeża energia. Tak powstała K’langusta – mityczny stwór, klangowanie (tworzenie audycji, nadawanie), Klangianie (twórcy i twórczynie Radia Klang). Już wtedy nad budującą się stroną radia czuwał Bartek Sołtysik, promocję rozwijała Małgosia Dębniak zwana przez nas “Janką”. Łapałyśmy kontakt z zaufanymi artystami. Z dnia na dzień ustalałyśmy jakie będą motywy przewodnie radia, czyli potworko-postacie, logo i identyfikacja wizualna stworzona przez Marcina Szmandrę, a później ożywiona w animacjach przez Kubę Baniaka, Piotra Lakwaja i Wicher Laba. Przyszedł także czas na jingle, opracowane przez Szymona Sapalskiego (paszkę) i Piotra Jeziorko (Aether CTRL). Dyskusje były żywe i pełne emocji. Postawiliśmy na granato-czerwień.
Fanfary! 9 stycznia 2021 roku otwarliśmy Radio Klang. Cóż to były za emocje! Nadaliśmy koncerty elektroniczne naszych jinglowników na żywo, prosto ze studia w Chorzowskim Centrum Kultury. Stłoczeni i nieco ściśnięci w kameralnym studiu, szczęśliwi, ale pandemicznie zamaskowani. Chcieliśmy by Klang rósł zdrowo i szybko!
REGULARNA DZIAŁALNOŚĆ
Rozpoczęliśmy regularne nadawanie. Wypełnialiśmy antenowo 5 dni w tygodniu, od środy do niedzieli, od 16:00 do 22:00. Klang był dedykowany ludziom, którzy po południu pragnęli ciekawej ucho-kultury, szukali niszy. Nad radiowym przebiegiem codziennie czuwała redakcja – Paulina, Weronika, Bastek, Małgosia, a później Ernest. Niezwykle ważna stała się też nasza klangowa muzyka – mieszanka eksperymentów, elektroniki, indie-rocka, punka i rapu. Naszym zadaniem było także promowanie lokalnych, niszowych muzyków, a później poetów, poetki w cyklu “Wierszoodczyty” zainicjowanego przez Weronikę. Radio nadawało więc skrawki słów, krótkie myśli i utwory poetyckie ponad pięćdziesięciu twórców, którzy urozmaicali antenę. Brzuch Klanga wypełniały różnorodne audycje muzyczne, literackie, o sztuce, filmowe, teatralne, eksperymentalne, podróżnicze, sportowe, filozoficzne, antropologiczne, psychologiczne, technologiczne, hiszpańskojęzyczne, felietony, dokumenty dźwiękowe, a w końcu słuchowiska. Garść wspaniałych treści. Gnaliśmy bez wytchnienia. Nie straszny był nam żaden temat – chcieliśmy mówić, chcieliśmy by nas słuchano, bo przecież MAMY GŁOS, własną sferę.
Podejmowaliśmy współpracę z festiwalami, instytucjami kultury, nadawaliśmy audycje z terenu na żywo w całej Polsce. Prowadziliśmy koncerty na żywo, konkursy antenowe, a w końcu Radiową Galę z okazji pierwszych urodzin rozgłośni. Wtedy zmaterializowała się mityczna K’langusta, stwór dobrodajny, czuwający nad klangowymi twórcami i twórczyniami. Skorupiak był naszym symbolem. Nadaliśmy K’languściej kształt, a w gardło włożyliśmy słowa . Imprezę uświetnił rytualny taniec posłańczyni Klangusty, Zuzanny Łapki, widowisko dopełniła dojmująca muzyka Piotra Lakwaja.
Podczas gali wręczyłyśmy twórcom dyplomy w podziękowaniu za ich audycyjną twórczość. Już wtedy dojrzewało w nas poczucie, że wokół Klanga zgromadzili się ludzie nieprzypadkowi, których – pomimo różnego pochodzenia – łączyło radioporozumienie. “Nie trzeba wszystkiego czyścić” – to jedna z zasad, która została wypowiedziana podczas kolektywnej wizyty w studiu radiowym. W niej zawiera się poszanowanie dla swobody naszych języków oraz intuicji twórczej. Nieskrępowanie żadnym modelem wypowiedzi i wolność myśli – tak, to było kluczowe. Czasem napędzały nas urywane skrawki słów, glitche, radiowe zastanowienie, szumy. Lubiliśmy proces uczenia, indywidualnego odkrywania. Ceniliśmy amatorskość i swojskość. Radio nie było więc dla nas wyczyszczoną, sztuczną sferą pozorów. Czasem chcieliśmy mówić w rozedrganiu, we wzruszeniu, w radości i triumfach, w smutku. Fascynowała nas awangarda.
Wymieńmy wszystkich Klangian. To dzięki ich audycjom rosła nasza rozgłośnia. Jest to radiowa ściana zasłużonych:
- “alt+f4” – Fobian Ewaryst Dobdziak,
- “AFROdyzjak” – Elwira Gonet
- “Alfabet metafizyczny” – Olga Żyminkowska
- “Asi Mina nadaje” – Joanna Bronisławska,
- “Beta kaloten” – Przemysław Kalota
- “Brylantyna” – Tomasz Dytkowski i Weronika Stencel
- “Cyferblat” – Jan Skupiński,
- “Czego słuchał Wujek Sam?” – Witold Dudzic,
- “Czułe brzmienia radia” – Aleksandra Wolczyńska-Zmełty
- “Czułe i zamaszyste pióra” – Anna Czepiel
- “Cukry proste” – Wicher Lab
- “De orejas de pintadas” – Wiktor Sanchez
- “Dyskoteki mlask!” – Piotr Paczkowski,
- “Dziennik zmian i życie towarzyskie” – Miłka Malzahn
- “Dzika woda” – Leszek Naziemiec,
- “Dziwnosłowy udźwięcznione” – Piotr Lakwaj,
- “Ech-dech” – Pasquel Kołodziejczyk
- “Filmy na fali” – Szymon Gajowski i Jacek Sack,
- “Final girls” – Dorota Jędrzejewska-Szpak, Karolina Graczyk, Marta Płaza, Sara Nowicka, Natalia Kaniak,
- “Firtum radio” – Adam Pachołek,
- “Godzina Sezamkowa”- Michał Sezamek,
- “Guitarists and others” – Łukasz Marciniak
- “Humming hours” – Ania Jaśniak
- “Klasyka w odcinkach” – Grzegorz Łabuda,
- “Księżycowy program RAP” – Grzegorz Korczak,
- “Kształtne pogaduszki” – Karolina Płaszczymąka, Paulina Semeniuk,
- “Lica licealistów” – Paula Gotszlich,
- “Między rzędami” Maria Pięknoś-Konopnicka, Monika Sobieraj-Mikulska
- “MOS – Moda o społeczeństwie” – Ludmiła Malinowska
- “Muzyka mocy” – Elżbieta Suchecka
- “Magda Futyma
- “Niszocisza” – Szymon Bryzek,
- “Nowa ruina” – Paweł Jankiewicz,
- “Od kakofonii do ciszy” – Martyna van Nieuwland,
- “PISS”- Mariola Brillowska,
- “PTG Węzeł” – Wojtek Strojecki i Kamil Kopaczka
- “Pani od muzyki” – Daria Kasprzak
- “Pierwsza książka” – Dominik Kasicki,
- “Piosenki snu” – Dominika Śniegocka i Szymon Uliasz
- “Point of wiev” i “Aleksandria płonie” – Paweł Ćwikliński,
- “Polecam, bo dobre” – Andrzej Wilanowski,
- “Radio Babel” Maja Nosewicz
- “Rewolucja zaczyna się od muzyki” – Maria Dybcio,
- “Rosyjskie kinemo” – Agnieszka Korycka-Sobotka
- “Rundki” – Kuba Leszczu,
- “Są różne drogi” – Klara Wojtkowska,
- “Siedem ładnych piosenek” – Maciej Szwagrzyk
- “Skrzaty” – Michał Rypel,
- “Szafa grająca” – Filip Kopański
- “Środek świata” – Magda Futyma,
- “Szkice dźwiękowe” – Jędrzej Siwek
- “Tokosłów”, “Brylantyna”, “PĘPĘPĘ” – Weronika Stencel,
- “Tony bloków” – Rafał Klima
- “Tropy i tropizmy” i “Słuchy” – Piotr Zając
- “Turkus, fale i okładki” – Zuzanna Jeglorz
- “Weltschmerz””Kasia Dudziak,
- “Wolne słowa” – Zuzia Łapka,
- “Worek buszu” – Piotr Worobiej i Jakub Buszek
- “Z boku bloku” – Bartek Gubała i Patryk Pawelec
- “Z terenu” – Marcin Dymiter,
- “Zapiski na bilecie” – Maciej Kędziora,
- “Zgrzyt” – Konstancja Snopczyńska,
- “Złoty karczoch”, “Zawód:reporter”, “PĘPĘPĘ” – Paulina Pikiewicz,
- Cykl audycji “Przyszło do Klanga”
- Cykl audycji “Słuchowisko w Klangu”
- Cykl audycji “Ucho na Muzeum” we współpracy z Muzeum Śląskim w Katowicach
- Cykl audycji “Płyta miesiąca” prowadzony przez Wojtka Gmuzdka
- Cykl audycji “Radio Klang w terenie
- Cykl audycji “Patronaty klangowe”
Wymieńmy również osoby, które wystąpiły w audycjach gościnnych. Są to m.in.:
Franek Warzywa i Młody Budda, Natalia Przybysz, Czesław Mozil, Asthma, Grzegorz Tarwid, JanMatuszyński, Tadeusz Łysiak, Sylwia Chutnik, Cecylia Malik, Dawid Kujawa, Adam Kaczanowski, Asia Bronisławska, Wojciech Kucharczyk, Olga Drenda, Anna Kubik, Martyna Czech,Wiktoria Łaskawiec, Katarzyna Wierzbicka, Łukasz Kowalski, Jan Dybała i Piotr Ceglarek, Prid Prod, Ludwika Ogorzelec, Katarzyna Wyszkowska, Rosa Vertov, Agnieszka Kulbat, Klaudia Roksela, Asthma, Katarzyna Michalak, Maja Staśko, Tukej, Dobrawa Czocher, Essex, Daniel Odija, Bożena Boba-Dyga, Fokus, Marianna Serocka, DJ HWR, prof. Anna Malinowska, Bownik, Dariusz Brzostek, Tomasz Wołonciej, Natalia Wilk, Alicja Stefaniak, Mariusz Przybyła, Marta Szafraniec, Kasia Kukuła i Sandra Bąk, Katarzyna Ponikowska, Magdalena Walusiak, Kuba Pszoniak, Mateusz „Mikser” Starczewski, Mariusz Surosz, Szymon Padoł, Krzysztof Łazik i Przemysław Hippler, Ewa Trzcińska, Alex Kwoka, Das Komplex, Kuba Głuszak, Filip Chruściel “Gnom”, Ewa Sad, Chair, Justyna Stasiowska, Niechęć, Dorota Błaszczak, Tomasz Misiak, Grzegorz Woś, Król Słońce, Michalina Kuczyńska APP, Mulk, Sean Nicholas Savage, Diana Lenart, Marcin Dymiter, prof. Janusz A. Majcherek, TOPS – Jane Penny, Antena Krzyku, Paweł Krężel, Marcin Bors, Jacek Szczepanek, Rosa Vertov, Nancy Rourke, Daga Bożek.
Wielkie podziękowania kierujemy także do instytucji, festiwali, z którymi współpracowaliśmy radiowo:
Muzeum Śląskie w Katowicach, Ars Independent Festiwal, Docs Against Gravity, Instytucja Filmowa Silesia Film, Katowice Miasto Ogrodów, Chorzowskie Centrum Kultury, Galeria Sztuki Muzycznej i Obrazu w Chorzowie, Międzynarodowy Festiwal Etiuda & Anima, Open House Gdynia, Fundacja Pura, CSW Kronika w Bytomiu, Wydział Kultury, Sportu i Turystyki Miasto Chorzów, OPO, kawiarnia Opole, Festiwal Jazz&Literatura, Gryfnie, Węgiel Film Festiwal, Control Room Festiwal, Fundacja Kulminacja, Fundacja Antyrama, Festiwal Słuchowisk, Front Row Heroes, Green Zoo Festiwal, BWA Katowice, Biuro Dźwięku Katowice, Arena Performance Event, Śląsk Przegięty, Warsaw CI Flow, Avant Art Festiwal, Pralnia, Spalnia, Przestrzenie Sztuki Katowice, Drzwi Zwane Koniem, Królestwo Katowice, Walcownia, Muzeum Hutnictwa w Chorzowie, More Music Agency.
ZAMKNIĘCIE
Decyzję o zawieszeniu Radia Klang ogłosiliśmy 21 lutego 2023 roku. Tak wielopoziomowa inicjatywa wymagała od nas coraz więcej, a nie udawało nam się gromadzić wsparcia finansowego w odpowiednim stopniu. Sytuacja w kulturze w Polsce stała się trudna z wielu względów i to również nas dotknęło – wojna w Ukrainie, inflacja, kryzys nowości kulturalnych na Górnym Śląsku. Trudne było także docieranie do urzędników miejskich i poleganie na ich pomocy, przerażała nas niepewność grantów. I choć decyzja o zawieszeniu Klanga była ciężka, okazała się zdrowa, spójna z rzeczywistością. Zdecydowała o tym także rozbita czaso-przestrzenność, bo część ekipy radiowej mieszkała w Katowicach, część w Krakowie.
Projekt internetowego, społecznego radia był mocno idealistyczny, ale właśnie w tym tkwiła jego siła, jego iskra tymczasowego trwania, iskra naszych relacji i wymiany myśli, czegoś co nie trwa wiecznie, ale zapala, otwiera na nowe, spontaniczne, motywuje do dalszych, dźwiękowych dróg. Być może takie są fundamenty i zostaną z Klangianami na zawsze. Wiemy jednak, że w pewnym momencie, znikąd (z eteru?) słychać znany (tak?) głos – “To już, idź dalej!”. Opuszczamy dom klangowy, ruszamy w drogę.
Ten głos był również z nami w czasie imprezy zatytułowanej “Lejdi To-już-bylska”. Tańczyliśmy, śpiewaliśmy, w Scenie Pod Schodami w Chorzowie spotkaliśmy się licznie jako grupa radiowych, zaufanych współtwórców. Prowadziły nas mistrzowskie dj-sety Elvisa (Elwiry Gonet) i Fobii (Fobiana Ewarysta Dobdziaka). Ach!
25 marca 2023 roku nadaliśmy pasmo pożegnalne. Ostatnimi dźwiękami na antenie były fale morskie nadesłane przez Leszka Naziemca i Paulę Goszlich z wyspy Wolin. I właśnie horyzont morza stał się dla nas wszystkich symbolem rozległej przestrzeni, być może pustki, wyrwy, którą warto wypełnić słowem, dobrą, wspierającą myślą o przyszłości. Trzeba płynąć dalej.
Pełni wiary w dźwiękowe światy, sugerujemy, że trzeba płynąć zgodnie z intuicją. Nikt nie zna kierunku i długości tej pływaniny. Wiemy tylko, że trzeba płynąć.
Ahoj! Do zobaczenia na pełnym morzu.
Weronika Stencel & Paulina Pikiewicz – współzałożycielki Radia Klang
